تکنواز

کاسه طنینی :

کاسه گلابی شکل و ازجنس چوب است و روی دهانه آن صفحه چوبی قرار دارد.
کاسه را گاه یک تکه و معمولآ از ترک های به هم متصل شده چوب می سازند و
بـه مــنظور زیبایی گاه طرح هایی با صدف یا استخوان بر روی آن نصب می کنند.

صفحه رو :

صفحه روی سه تار از جنس چوب توت است و معمولآ سوراخ های کوچکی روی
آن ایــجاد مــی کــنـنـد که خــروج صــدا از کاســه طـــنیــنی را مــمکن می ســازد.
*ساز ساز ها گاهآ برای شفاف تر کردن صدای سه تار صفحه سه تار را نازک تر
می کنند.. که این کار سبــب کوتاهی عمر صفحه می شود و احتمال شکستگی آن
بالا میرود.

خرک :

خرک نیز از جنس چوب و به طول تقریبی 4 سانتی متر و ارتفاع تقریبی 7 میلی
متر است و سطح زیرین مـسطح آن بر روی صـفحه قرار مـی گیرد .روی خرک
شیارهای کم عمقی ایجاد می کنند که سیم ها از روی آن عبور می کنند و از هم
جدا نگاه داشته می شوند .
* وظیفه خرک انتقال ارتعاشات سیمها به داخل کاسه
ساز است و محل قرار گیری آن روی صفحه سه تار بسیار حساس است و باید
دقیقآ جایی قرار گیرد که بیشترین خروج صدا را از ساز داشته باشیم . این نکته
را اکثر ساز ساز ها رعایت نمیکنند و ۲۰ تا ۳۰ ٪ از صدای واقعی ساز کاهش
می یابد. نکته مهم دیگر اینکه با جابجایی خرک دستان ها هم باید جابجا شوند.

دسته :

دسته سه تار در مقایسه با کاسه آن باریک تر است و به صورت لوله ای تو پر
به قطر تقریبی 2.5 و طول 45 تا 50 سانتی متر از چوب ساخته می شود. روی
دسته( که انگشت گذاری می شود)مسطح و پشت آن نیم دایره است و دستان ها
در طول دسته بستــه می شوند . دسـته سه تار از یک طرف به کاسه و از طرف
دیگر به سرپنجه متصل است . گاه برای زیبایی تزئیناتی با استخوان یا صدف در
طول دسته یا روی آن صورت می گیرد .

سر پنجه :

سرپنجه در ابتدای دسته و از جنس چوب است که چهار عدد گوشی ، دو به دو
در طرفین آن قرار گرفته اند . گاه داخل سر پنجه را به طرف بیرون خالی میکنند
و سیم ها مثل سیم تار بسته می شوند ( که اصطلاحآ سر پنجه قنبری می گویند )
و گاه نیز (معمولآ) سر پنجه در ادامه دسته و به صورت تو پر ساخته می شود .
در این صورت سیمها به طرف بیرون سرپنجه به دور گوشی ها بسته می شوند.

گوشی :

گوشی ها از جنس چوب به صورت میخ سر پهن ساخته می شوند.انتهای گوشی
که باریکتر اسـت در قسمت تو پر چوب سر پنـجه فرو مـی رود و در قسمت پهن
گــوشی که هنگام کوک کردن ساز در دست چپ نوازنده به چپ و راست گردانده
می شود بیرون از سر پنجه است و سیم ها به دور انتهای باریک آن پیچیده می
شود . در این صورت بین دسته و سر پنجه ، چند میلی متر بالاتر از شیطانک ،
زهی از جنس دستان ها چند دور روی سیم ها می بندند،تا از جا به جا شدن آنها
از روی شیطانک جلوگیری شود . همانطور که گفته شد در ساخت بعضی سه تار
ها توی جـعبه سر پنــجه را خالی می کنند (سر پنجه قنبری ) و مثل تار ، یک سر
وتر (سیم ساز) را به انتهای گوشی که در جعبه سر پنجه قرار دارد متصل میکنند.

شیطانک :

قطعه استخوان یا چوب باریک و کم ارتفاعی است به عرض دسته و ارتفاع 4
میلی متر ، با شیار های کم عمق که بین دسته و سر پنجه قرار دارد و سیم ها
هر یـک درون یـکی از این شـیار ها می گذرند و به طــرف گوشـی می روند .

دستان ها : ( یا به اصطلاح همان پرده ها )

دستان بندی سه تار درست مثل تار است و جنس دستان ها از زه ، نخ یا نایلون
است . ( که معمولآ همان زه که روده تابیده شدن چهاپایانی مثل گوسفند است )

نکته:در ساز هایی با کیفیت پایین از نایلون استفاده میکنند.*سه تار نیز معمولآ
28 دستان دارد که در گـروه های چهارتایی و سه تایی بسته می شوند .( بعضآ
پیش می آید که دو یا سه دستان دیگر هم به ساز اضافه میکنند" دو دیز یا ر بمل
" که یکی در بالا دسته است به عنوان اولین پرده ودیگری یک اکتاو بالاتر همان
نت در پایین دسته است درست بعد از پرده ( دو ) )

سیم گیر :

قطعه ای است از جنس چوب و گاه استخوان که در انتهای بدنه کاسه نصب می
شود و گره سیمها به شیارهای روی آنها می افتند.
تعداد و جنس سیمها
سه تار دارای چهار سیم فلــزی با ضـخامت های مختلف است .* نقل است که
سیم سوم سه تار را درویشی سه تار نواز به نام مـشتاق علی شاه به آن اضافه
کرده و نوازندگان این سـیم را به نام سیم مشتاق می شناسند(البته گاهی واخوان
هـم نامــیده می شود، که ممکن است این اصـطلاح به سیم چهارم یا همان بم هم
اطلاق شود.قطر مقطع سیم های اول و سوم ( سیم های سفید ) 0.20 ، سیم زرد
0.22 و سیم بم 0.36 یا 0.38 است . وسعت صدا دهی : وسعت معمول صدای
سه تار نزدیک به سه اکتاو است ( حدودآ دو و نیم اکتاو )*

ممکن است بعضی از ساز ساز ها از سیم هایی با سطح مقطع هایی دیگر در
ساز بهره بگیرند که دلایل خاصی دارد که ممکن است سلیقه ای به نظر برسد .

کلید نت نویسی :

نت نویسی سه تار با کلید سل خط دوم حامل است .

مضراب :

سه تار را با ناخن انگشت سبابه دست راست می نوازند . گاه از ناخن مصنوعی
و یا حلـقه ای که زایـده ای از شـاخ یا نایـلون یا سیم درون آن قـرار دارد و در
انــگشت سبابه قرار میگیرد نیز استفاده می کنند.
----------------------------------------------------------------
کپی برداری از مطالب این وبلاگ فقط با ذکر منبع مجاز است .